حقوق کارگران در حوادث حین کار | مسئولیت کارفرما و بیمه در سال ۱۴۰۴
فهرست مطالب
مقدمه
حوادث حین کار از مهم‌ترین موضوعات در روابط کارگر و کارفرماست، چراکه کوچک‌ترین بی‌احتیاطی یا قصور می‌تواند منجر به آسیب‌های جسمی، روحی یا حتی فوت کارگر شود.
قانون کار و قانون تأمین اجتماعی جمهوری اسلامی ایران به‌طور دقیق، وظایف و مسئولیت‌های کارفرما و حقوق کارگر را در چنین شرایطی مشخص کرده‌اند تا کارگران از حمایت قانونی کافی برخوردار باشند. در این مقاله، به‌صورت کامل شرایط حوادث ناشی از کار، مسئولیت کارفرما، تعهدات بیمه تأمین اجتماعی و نحوه دریافت غرامت و مستمری بررسی می‌شود.
حمایت قانونی
کارگران در صورت حوادث کاری از حمایت‌های کامل قانونی برخوردار هستند.
تعریف حادثه ناشی از کار
ماده ۶۰ قانون تأمین اجتماعی
«حادثه ناشی از کار، حادثه‌ای است که در حین انجام وظیفه یا به سبب آن برای بیمه‌شده اتفاق می‌افتد.»
به بیان ساده، هر نوع آسیب جسمی یا روحی که هنگام انجام کار یا به دلیل آن (مثلاً در مسیر رفت‌و‌برگشت به محل کار) رخ دهد، حادثه ناشی از کار محسوب می‌شود.
نمونه‌های حوادث ناشی از کار:
- سقوط از داربست هنگام کار ساختمانی
- سوختگی در کارخانه یا کارگاه صنعتی
- تصادف در مسیر رفت‌و‌برگشت بین منزل و محل کار
- آسیب ناشی از استفاده از ابزار یا دستگاه معیوب
وظایف و مسئولیت‌های کارفرما در قبال حوادث کاری
ماده ۹۱ قانون کار
کارفرما و مسئولین واحدهای تولیدی، صنعتی، خدماتی و کارگاهی موظف‌اند وسایل و امکانات لازم برای حفظ ایمنی و سلامت کارگران را فراهم کنند و آموزش‌های لازم را ارائه دهند.
بنابراین، اگر حادثه به دلیل بی‌توجهی کارفرما به اصول ایمنی رخ دهد، او در برابر قانون مسئول مستقیم خواهد بود.
مهم‌ترین وظایف کارفرما شامل:
- بیمه کردن تمام کارگران از روز اول اشتغال
- آموزش ایمنی و بهداشت کار
- تأمین وسایل ایمنی (کلاه، دستکش، عینک، لباس مخصوص و...)
- نظارت بر رعایت مقررات ایمنی در محیط کار
- اعلام حادثه به اداره کار و سازمان تأمین اجتماعی
تبصره قانونی:
چنانچه کارفرما در هر یک از این موارد کوتاهی کند، طبق ماده ۱۷۶ قانون کار با جریمه نقدی یا حبس مواجه می‌شود.
تکلیف بیمه تأمین اجتماعی در حوادث کار
ماده ۶۵ قانون تأمین اجتماعی
در صورتی که بیمه‌شده دچار حادثه ناشی از کار شود، تأمین اجتماعی موظف است خدمات درمانی، غرامت دستمزد، ازکارافتادگی و مستمری را بر اساس مقررات پرداخت کند.
خدماتی که تأمین اجتماعی ارائه می‌دهد:
درمان رایگان
درمان رایگان در مراکز ملکی یا طرف قرارداد
غرامت دستمزد
پرداخت غرامت دستمزد ایام بیماری (تا زمان بهبود)
مستمری ازکارافتادگی
پرداخت مستمری ازکارافتادگی جزئی یا کلی
مستمری بازماندگان
پرداخت مستمری بازماندگان در صورت فوت کارگر
غرامت و مستمری در حوادث ناشی از کار
۱. غرامت دستمزد ایام حادثه
اگر کارگر به دلیل حادثه ناشی از کار قادر به انجام وظیفه نباشد، تأمین اجتماعی معادل سه‌چهارم حقوق روزانه را تا زمان بهبودی به او پرداخت می‌کند.
۲. مستمری ازکارافتادگی جزئی
چنانچه کارگر بخشی از توان کاری خود را از دست دهد (مثلاً ۴۰٪ از کار افتاده باشد)، تأمین اجتماعی بر اساس درصد ازکارافتادگی، مستمری جزئی به او پرداخت می‌کند.
۳. مستمری ازکارافتادگی کلی
اگر کارگر به‌طور کامل توان انجام کار را از دست بدهد (ازکارافتاده کلی)، معادل یک‌سی‌ام میانگین مزد ماهانه در دو سال آخر کار × سال‌های پرداخت بیمه به او مستمری پرداخت می‌شود.
۴. مستمری بازماندگان
در صورت فوت کارگر بر اثر حادثه کاری، تأمین اجتماعی به بازماندگان واجد شرایط (همسر، فرزندان، والدین) مستمری بازماندگان پرداخت می‌کند.
در کنار آن، هزینه کفن‌ودفن و کمک‌هزینه ازدواج فرزندان نیز قابل پرداخت است.
نحوه گزارش و پیگیری حادثه ناشی از کار
آیین‌نامه حوادث ناشی از کار
تکلیف کارفرما
کارفرما موظف است بلافاصله پس از وقوع حادثه، مراتب را به سازمان تأمین اجتماعی و اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی اطلاع دهد.
مهلت گزارش: حداکثر سه روز کاری
حق کارگر
کارگر یا بازماندگان نیز می‌توانند در صورت عدم اطلاع‌رسانی کارفرما، مستقیماً به شعب تأمین اجتماعی مراجعه و گزارش دهند.
فرآیند بررسی حادثه:
پس از اعلام حادثه، کمیته‌ای متشکل از نماینده اداره کار، نماینده کارفرما و کارگر، و کارشناس بیمه تشکیل می‌شود تا علت و میزان خسارت تعیین گردد.
مسئولیت کیفری و مدنی کارفرما در حوادث کار
ماده ۹۵ قانون کار
اگر کارفرما یا مدیران واحد، مقررات ایمنی را رعایت نکنند و در نتیجه کارگر دچار حادثه شود، شخص متخلف مسئول و قابل تعقیب کیفری است.
در صورت اثبات قصور یا سهل‌انگاری کارفرما، او علاوه بر جبران خسارت مالی، مسئولیت کیفری نیز دارد.
پرداخت دیه یا ارش
طبق قانون مجازات اسلامی
حبس تعزیری
از ۹۱ روز تا یک سال (در صورت اثبات تقصیر سنگین)
مسئولیت کارگر در رعایت ایمنی
ماده ۹۱ تبصره ۲ قانون کار
کارگران نیز موظف‌اند وسایل ایمنی را که در اختیارشان قرار داده می‌شود استفاده کرده و دستورالعمل‌های ایمنی را رعایت کنند.
تکلیف کارگر
- استفاده از وسایل ایمنی ارائه شده
- رعایت دستورالعمل‌های ایمنی
- گزارش نقص تجهیزات به کارفرما
پیامد قصور کارگر
سازمان تأمین اجتماعی همچنان هزینه‌های درمانی را پرداخت می‌کند، اما ممکن است بخشی از غرامت از او کسر شود.
نحوه دریافت غرامت یا مستمری از تأمین اجتماعی
مراحل دریافت غرامت یا مستمری:
مراجعه به شعبه
مراجعه به نزدیک‌ترین شعبه تأمین اجتماعی
ارائه مدارک
ارائه مدارک لازم شامل گزارش حادثه، گواهی پزشک و مدارک شناسایی
بررسی مدارک
بررسی مدارک توسط کارشناسان تأمین اجتماعی
ارجاع به کمیسیون
ارجاع به کمیسیون پزشکی در صورت ازکارافتادگی
پرداخت مستمری
صدور رأی نهایی و پرداخت مستمری یا غرامت
مدارک مورد نیاز:
- گزارش حادثه (فرم مخصوص از سوی کارفرما یا اداره کار)
- گواهی پزشک معالج و گزارش بیمارستان
- کارت ملی، دفترچه بیمه، و مدارک شناسایی
نمونه‌های واقعی از مسئولیت کارفرما
مثال اول
در پروژه ساختمانی، سقوط کارگر از داربست به دلیل نبود کمربند ایمنی
مثال دوم
سوختگی کارگر در کارگاه جوشکاری به علت استفاده نکردن از لباس ایمنی با وجود آموزش کافی
مثال سوم
تصادف در مسیر منزل تا محل کار (در ساعت کاری و مسیر معمولی)
جمع‌بندی
در سال ۱۴۰۴ نیز، قانون کار و قانون تأمین اجتماعی همچنان با هدف حمایت از کرامت انسانی و امنیت شغلی کارگران، ضمانت‌های محکمی در برابر حوادث کاری ارائه می‌دهند.
هر کارگر بیمه‌شده در صورت وقوع حادثه ناشی از کار، حق دریافت درمان، غرامت دستمزد، مستمری ازکارافتادگی یا مستمری بازماندگان را دارد.
از سوی دیگر، کارفرما موظف است محیطی ایمن و مطابق اصول بهداشت حرفه‌ای فراهم کند و در صورت قصور، در برابر قانون پاسخ‌گوست.
کلام پایانی
توجه به اصول ایمنی و رعایت مقررات، نه تنها از بروز حادثه جلوگیری می‌کند، بلکه ضامن آرامش روانی و سلامت نیروی کار است.
کارفرما و کارگر هر دو باید بدانند که ایمنی شغلی، یک حق و یک وظیفه مشترک است.