فهرست مطالب
چه زمانی می‌توان حضانت را از والد سلب کرد؟
بر اساس قوانین ایران، والدین موظف به نگهداری، تربیت و تأمین نیازهای کودک هستند. اما اگر یکی از والدین صلاحیت نگهداری را از دست دهد یا منافع کودک به‌خطر افتد، دادگاه می‌تواند با استناد به ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی حضانت را سلب کند. این تصمیم زمانی اتخاذ می‌شود که مصلحت طفل در خطر جدی باشد.
مصادیق عدم صلاحیت (اعتیاد، کودک‌آزاری، ترک فرزند، فساد اخلاقی و...)
از مهم‌ترین دلایل قانونی برای سلب حضانت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اعتیاد مؤثر به مواد مخدر یا الکل: که باعث آسیب جسمی یا روحی به کودک شود.
- کودک‌آزاری یا تنبیه‌های خشن و غیرمتعارف: برخلاف مصلحت کودک است.
- ترک غیرموجه فرزند: بی‌توجهی طولانی‌مدت نسبت به تربیت و نگهداری.
- ارتکاب جرائم اخلاقی یا فساد: مانند برقراری روابط نامشروع که باعث انحراف کودک شود.
- بیماری‌های روانی شدید و اثبات‌شده: در صورتی که درمان‌ناپذیر باشد و کودک را در معرض خطر قرار دهد.
روند قضایی اثبات عدم صلاحیت
برای سلب حضانت باید دادخواستی با دلایل مستند به دادگاه خانواده تقدیم شود. شاکی (والد یا شخص ثالث ذی‌نفع) باید دلایل محکمه‌پسندی مانند مدارک پزشکی، گزارش‌های روانشناسی یا شهادت شهود ارائه دهد. قاضی می‌تواند قرار ارجاع به پزشکی قانونی یا بررسی اجتماعی صادر کند.
نقش مددکار اجتماعی و گزارش‌های دادگاه
مددکار اجتماعی از طرف دادگاه ممکن است به محل زندگی کودک مراجعه کرده و شرایط نگهداری را بررسی کند. گزارش مددکار مبنای مهمی برای قاضی در صدور حکم محسوب می‌شود. این گزارش‌ها شامل وضعیت روانی کودک، میزان سلامت محیط، رابطه با والدین و میزان آسیب‌های احتمالی است.
نمونه آراء دادگاه‌ها در سلب حضانت
رویه قضایی نشان می‌دهد که سلب حضانت به آسانی صادر نمی‌شود و نیازمند دلایل قوی است. برای مثال:
- در پرونده‌ای، حضانت از پدری که مبتلا به اعتیاد به شیشه بود و کودک را رها کرده بود، سلب و به مادر سپرده شد.
- در پرونده‌ای دیگر، مادری به دلیل اثبات کودک‌آزاری با آثار جسمی، حضانت فرزندش را از دست داد.
نتیجه‌گیری: سلب حضانت ابزاری برای حمایت از حقوق کودک است و تنها در شرایطی که خطر جدی برای وی وجود داشته باشد، اعمال می‌شود. نقش دادگاه، مددکار اجتماعی و دلایل مستند در این مسیر بسیار حیاتی است.