🔹 مقدمه

حضانت فرزند یکی از حساس‌ترین مسائل حقوق خانواده در ایران است؛ مسئله‌ای که نه‌تنها بعد قانونی، بلکه بُعد انسانی و عاطفی بسیار عمیقی دارد.

در سال‌های اخیر، با تغییر برخی دیدگاه‌ها و اصلاح رویه‌های قضایی، تفسیر مواد قانونی حضانت نیز تا حدودی به‌روز شده است. هدف قانون‌گذار، حمایت از مصلحت طفل و حفظ پیوند عاطفی کودک با هر دو والد است.

در این مقاله، به‌صورت جامع به بررسی قوانین جدید، شرایط حضانت، سن فرزند، ازدواج مجدد والدین، و حق ملاقات می‌پردازیم.

🔹 تعریف حضانت

بنابراین، حضانت فقط یک حق برای پدر یا مادر نیست، بلکه وظیفه‌ای قانونی است که باید در جهت تربیت، مراقبت، و نگهداری جسمی و روحی کودک انجام شود.

قانون‌گذار با واژه‌ی «حق و تکلیف» تأکید کرده است که والدین نمی‌توانند از این وظیفه صرف‌نظر کنند مگر در موارد استثنایی.

🔹 سن حضانت فرزند در قانون جدید

✅ نکات مهم در تفسیر این ماده:

• ۱ پیش از ۷ سالگی: حضانت هم برای پسر و هم برای دختر با مادر است.
• ۲ بعد از ۷ سالگی: اولویت با پدر است، ولی دادگاه می‌تواند با توجه به «مصلحت طفل» تصمیم متفاوتی بگیرد.
• ۳ در قانون جدید و رویه‌ی قضایی ۱۴۰۴، نظر کارشناسان خانواده و روان‌شناسان در تعیین مصلحت کودک تأثیر بیشتری دارد.

🔹 مصلحت طفل چیست؟

🔸 مصلحت شامل چیست؟

به همین دلیل، اگر پدر یا مادر دچار اعتیاد، فساد اخلاقی، یا رفتار خطرناک باشند، دادگاه می‌تواند حضانت را از او سلب کند.

🔹 حضانت بعد از طلاق

در صورت طلاق والدین، قانون به‌صورت خودکار حضانت را طبق سن فرزند تعیین می‌کند. اما والدین می‌توانند طبق توافق‌نامه رسمی (ماده ۲۹ قانون حمایت خانواده)، شرایط دیگری برای حضانت، ملاقات و نفقه تنظیم کنند.

بنابراین، حتی در طلاق توافقی، تعیین وضعیت حضانت اجباری است.

🔹 ازدواج مجدد مادر و تأثیر آن بر حضانت

یکی از پرسش‌های رایج این است که آیا ازدواج مجدد مادر باعث سلب حضانت می‌شود؟

اما در رویه قضایی جدید، دادگاه‌ها با استناد به «مصلحت طفل» ممکن است حضانت را همچنان به مادر بدهند، مخصوصاً اگر کودک به مادر وابستگی عاطفی قوی داشته باشد یا ازدواج جدید تأثیری منفی بر تربیت او نگذارد.

به‌عبارتی، ازدواج مجدد مادر دیگر به‌طور خودکار باعث سلب حضانت نمی‌شود، بلکه نیاز به بررسی قضایی دارد.

🔹 سلب حضانت از والدین

مواردی که باعث سلب حضانت می‌شود:

در چنین شرایطی، دادگاه می‌تواند حضانت را به والد دیگر یا حتی قیم قانونی بسپارد.

🔹 حق ملاقات والد غیرحضانت‌کننده

دادگاه زمان و مکان ملاقات را مشخص می‌کند. معمولاً هفته‌ای یک تا دو بار ملاقات در محل‌های تعیین‌شده (مانند خانه مادر، کلانتری یا مراکز ملاقات کودک) انجام می‌شود.

در صورت ممانعت از ملاقات، طبق ماده ۴۰ قانون حمایت خانواده، شخص خاطی ممکن است با دستور قضایی مواجه و حتی مجازات شود.

🔹 حضانت بعد از فوت یکی از والدین

اگر یکی از والدین فوت کند، حضانت با والد زنده خواهد بود. اما اگر پدر فوت کند، مادر حضانت را دارد ولی ولایت (اختیار قانونی در امور مالی و حقوقی کودک) با جد پدری است.

در صورتی که مادر فاقد صلاحیت باشد، دادگاه می‌تواند قیم تعیین کند.

🔹 نکات مهم در اجرای قانون جدید ۱۴۰۴

🔹 جمع‌بندی

قانون جدید حضانت فرزند در ایران بر پایه‌ی اصل مصلحت طفل و حمایت از پیوند خانوادگی استوار است.

برخلاف گذشته که حضانت به‌صورت مطلق به پدر یا مادر داده می‌شد، امروز قاضی با بررسی وضعیت اخلاقی، روحی، و اجتماعی والدین تصمیم می‌گیرد.

🔸 منابع قانونی

• قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، مواد ۱۱۶۸ تا ۱۱۷۹
• قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱، مواد ۲۹، ۳۹، ۴۰، ۴۵
• آرای وحدت رویه و نظریات مشورتی اداره حقوقی قوه قضاییه (۱۳۹۹ تا ۱۴۰۳)